از ابتدای دهه ۸۰ تا به امروز حدود ۲۰ سریال ویژه محرم تولید شده است اما از این میان تنها همین سه سریال در ذهن مخاطبان خود ماندگار شدند زیرا هنوز مردم این سریال ها را می شناسند و با آن خاطره دارند.
با مروری اجمالی به این سریال ها به این نکته می رسیم که «نگاه عمیق به مقوله عشق و عاشورا و پیوند آن» رمز ماندگاری سریال های محرم است که نمونه آن را در سه سریال شب دهم، معصومیت از دست رفته و پریدخت دیده ایم.
شب وصل به عشق حقیقی
«شب دهم» سریالی که پایه گذار سریال سازی ویژه محرم شد، هنوز با گذشت ۱۲ سال عنوان برترین را هم یدک می کشد؛ سریالی که تیتراژ پایانی آن با صدای علیرضا قربانی هنوز هم زمزمه می شود «مرز در عقل و جنون باریک است…».
البته «شب دهم» اولین سریال ماه محرمی تلویزیون نیست و دو دهه قبل تر از آن «روایت عشق» با رویکردی تاریخی گریزی به واقعه کربلا زد.
اما بی شک تلاقی محرم و نوروز در سال ۸۰ سبب شد تا از تلفیق هنر هفتم که هنر مدرن به حساب می آید با هنر تعزیه که به نام ایران هنری جهانی شده است، برای توفیق «شب دهم» زمینه سازی کرد.
شب دهم را حسن فتحی کارگردان گزیده کار و در عین حال نام آشنای تلویزیون ساخت که نام او پای بسیاری از سریال های ماندگار تلویزیونی حک شده است اما به عقیده بینندگان، «شب دهم» در بین همه این سریال های خوش ساخت فتحی، چیز دیگری بود.
با اینکه شب دهم در این مدت دهها بار از شبکه های داخلی و برونمرزی بازپخش شده است، اما هنوز مخاطبان خود را دارد و همه به نیکی از سکانس های ماندگاری که عشق زمینی را به یک ایمان و عشق الهی پیوند زد، یاد می کنند.
ملودرامی عاشقانه که «حیدر» لوطی جوان و عاشق پیشه را از عشق به دختر شاهزاده قجری به آستان وصل امام حسین(ع) رساند.
نگاه عمیق به مقوله عشق و عاشورا و پیوند آن» رمز ماندگاری سریال های محرم است که نمونه آن را در سه سریال شب دهم، معصومیت از دست رفته و پریدخت دیده ایم.
شرط «فخرالزمان» برای ازدواج با لوطی جوان اجرای ۱۰ شب تعزیه در دهه اول محرم آن هم در شرایطی که دستگاه حکومتی اجرای تعزیه را ممنوع کرده، آغاز ماجرایی است که ۱۰ شب بیننده را با خود همراه می کند.
فتحی در بیان خاطراتش از این سریال گفته بود که شب دهم تا مرز ممنوعیت از تولید هم پیش رفت و حتی در جلسه تصمیم گیری برای صدور مجوز ساخت، بین اعضا مشاجره شده بود و شاید هرگز شب دهم متولد نمی شد.
معصومیتی که از دست رفت
در سال ۸۲ «داود میرباقری» کارگردان تاریخی ساز تلویزیون به سراغ محرم رفت و سریال کوتاهی را با عنوان «معصومیت از دست رفته» روی آنتن فرستاد تا «جنایت و مکافات» دینداران آن زمان در مواجهه با کربلا را به تصویر بکشد.
بار داستان این بار به دوش «شوذب»است که او را از یاران حضرت علی(ع) می دانند اما در آستانه قیام عاشورا، شوذب خزانه دار کوفه است؛ میرباقری برای افزودن به بار درام داستان پای دو زن را به داستان باز می کند: ماریای مسیحی که از عشق به علی ابن ابیطالب (ع) با شوذب ازدواج می کند تا خاطرات شیرین علی(ع) برایش زنده بماند.
در آن سوی داستان حمیرای یهودی قرار دارد که راه ورود به دستگاه خلافت امویان را در فریب شوذب می بیند و سرانجام نیز موفق می شود.
لغزش شوذب در واقعه کربلا و سکوت وی در برابر امویان سال ها بعد فرجامش را نشان می دهد؛ پسری که ماریا برای او به دنیا آورده بود، کشته می شود و شوذب هم که دیوانه شده ربابه دخترش را در مجلس عروسی اش به آتش می کشد.
همپای پریدخت با تاریخ
«پریدخت» سامان مقدم را می توان دیگر سریال ماندگار تلویزیون برای ماه محرم دانست که توانست گریزی به تاریخ معاصر ایران در سده اخیر بزند و در حقیقت روایتی عاشقانه – عامیانه در دل محرم و اعتراض های مردم در رژیم ستم شاهی بود.
«پریدخت» داستان زندگی دختر حاج میرزا یکی از سرشناسان مومن شهر است که از سال ۱۳۱۴ رقم می خورد، جایی که پریدخت در دو راهی انتخاب خواستگار قرار دارد؛ داستان با فراز و فرود زندگی پریدخت جلو می رود تا فاجعه مسجد گوهرشاد، کشف حجاب رقم می خورد.
مرحله دوم زندگی پریدخت با تبعید رضاشاه و روی کارآمدن محمدرضا پهلوی آغاز می شود، قصه ای که تا بعد از کودتای ۲۸ مرداد ادامه می یابد.
مثلث عشقی مبهم میان پریدخت، نادر و نصرت، جوهره داستان بود؛ نصرت که با چهره نشینی در خانه میرزا دلباخته دختر او می شود و نادر خانزاده ای که از دختر مورد علاقه اش دور می شود.
پریدخت تلاش کرد تا قصه های روزمره زندگی مردم با تحولات تاریخی آن دوره پیوند بزند و نقطه قوت آن هم همین نکته بود که با بازی متفاوت بازیگران آن بویژه لیلا حاتمی، علی مصفا، داریوش ارجمند، کامبیز دیرباز و مهرداد ضیایی به نتیجه رسید.
