مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در رابطه با چرایی نقل دو تاریخ برای زمان شهادت حضرت زهرا (س) متنی را در اختیار این سرویس خبری قرار داده است که متن این پرسش و پاسخ به شرح زیر است:
پرسش:
چرا شهادت حضرت زهرا دو بار اعلام شده است؟
پاسخ:
زمان شهادت حضرت زهرا (س) همانند مکان دفن او از مجهولات تاریخی است، که نشانه اوج مظلومیت آن حضرت است.
کمترین مدت زندگی حضرت پس از رحلت پدر را ۴۰ روز(۱) و بیشترین مدت را هشت ماه ثبت کرده‌اند.(۲)
در این میان روایات دیگری همانند دو ماه، (۳) ۷۵ روز، (۴) سه ماه، یکصد روز (۵) و شش ماه نیز موجود است(۶).
قول مشهور بین شیعیان، روایاتی است، که تاریخ شهادت حضرت را سوم جمادی الثانی یعنی ۹۵ روز می‌دانند؛ از جمله امام صادق(ع) فرمودند:
“شهادت حضرت فاطمه(س) در روز سه‌شنبه سوم جمادی‌الاخر سال یازدهم هجرت واقع شد.»(۷)
قول دیگر ۷۵ روز است، که برگزاری دو بار مراسم شهادت حضرت براساس این دو قول است.
عواملی چند ممکن است، منشأ این اختلافات باشد؛ از جمله:
۱. نقل حوادث تاریخی در آن دوران همانند امروز نبود، که به صورت نوشته و کتاب درآید و به نسل‌های بعدی منتقل شود، بلکه انتقال رویدادهای تاریخی به طور عمده شفاهی بود و از خاطر و ذهن چند نفر به اذهان دیگران منتقل می‌شد و کسی نمی‌تواند ادعا کند، که همه این ناقلان از اشتباه مصون بودند.
۲. از سوی دیگر در آن روزها مسلمانان سرگرم جنگ بودند. در چنین شرایطی کمتر دغدغه داشتند، که حوادث تاریخی را به طور دقیق ثبت کنند.
۳. اختلاف و دسته بندی‌های سیاسی که پس از رحلت رسول خدا(ص) پدید آمد و کسانی که روی کار آمدند و قدرت را در دست گرفتند، تا آن جا که توان داشته‌اند، تاریخ حادثه‌ها را دست‌کاری کرده‌اند.(۸)
۴. این اختلاف در نقل، تنها در مورد حضرت زهرا(س) نیست. در مورد برخی از ائمه مانند امام سجاد(ع) نیز وجود دارد.
پی نوشت‌ها:
۱. مجلسی، بحار الأنوار، تهران، اسلامیه، چ دوم، ۱۳۶۳ش، ج ۴۳، ص ۲۱۲،ح ۴۱، به نقل از عیون المعجزات. (نرم افزار سیره معصومان)
۲. همان، ص ۲۱۳، ح ۴۴.
۳. همان.
۴. کلینی، الکافی، تهران، اسلامیه، چ دوم، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۴۵۸، ح۱؛ ج۳، ص۲۲۸، ح۳؛ ج ۴، ص ۵۶۱، ح ۳. (نرم افزار سیره معصومان)
۵. بحارالانوار، پیشین، ص ۲۱۳، ح ۴۴.
۶. همان، ص ۲۰۰،به نقل از مصباح الانوار، ص ۲۱۴.
۷. طبری، محمد بن جریر، دلائل الإمامه، قم، بعثت، اول، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۵. (نرم افزار سیره معصومان)
۸. سید جعفر شهیدی، زندگانی فاطمه زهرا(س)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چ سی و پنجم، ۱۳۷۹ش، ص ۱۵۴ – ۱۵۵.
