تنبلی چشم نوعی کاهش بینایی بوده که تنها راه پیشگیری از آن، تشخیص به‌موقع عوامل ایجاد کننده است که متاسفانه بسیاری از این عوامل برای خانواده‌ها ناشناخته است.
چشم کودک
تنبلی چشم نوعی اختلال بینایی است که اگر به موقع تشخیص داده و درمان نشود، فرد را بسیار کم بینا یا نابینا می‌کند و با تشخیص به موقع، به راحتی و کاملا قابل درمان است.
چشمان برخی کودکان، با آن‌که سالم به نظر می‌رسند، اما از سلامتی و دید کافی برخوردار نیستند. در واقع رشد و تکامل مرکز بینایی در مغز از دوران جنینی تا حدود ۱۰ سالگی ادامه دارد، اما حداکثر سرعت رشد آن تا سه سالگی است.
در اثر تکامل دستگاه بینایی در این دوران، دید واضح و کامل است. در این مدت، به‌خصوص در سه سال اول زندگی، هر عاملی که باعث اشکال دید، در یک یا هر دو چشم کودک شود، رشد و تکامل دستگاه بینایی را متوقف می‌سازد و در نتیجه باعث کاهش میزان بینایی طفل می‌شود. معنی این سخن آن است که امکان دارد چشمی که از نظر ظاهر کاملا طبیعی است، از بینایی کامل و طبیعی برخوردار نباشد.
در صورتی که اشکال دید کودک، قبل از پنج سالگی درمان شود، حتی اگر چشم در این مدت تنبل شده باشد با درمان، بینایی کامل بدست می‌آید. در واقع پس از پنج سالگی، هر چه درمان چشم تنبل بیشتر به عقب بیافتد، احتمال به دست آوردن بینایی کامل کمتر می‌شود، به طوری که پس از هفت تا ده سالگی، درمان هیچ تاثیری در بینایی نخواهد داشت.
تنبلی چشم یا “آمبلیوپی” نوعی کاهش بینایی است که نمی‌توان در چشم یا در راه‌های عصبی بینایی هیچ‌گونه عیب ارگانیک واضحی یافت
عوامل ایجاد کننده تنبلی چشم
اشکالات مادرزادی در ساختمان چشم، مانند آب مروارید (کاتاراکت) و پایین افتادگی پلک باعث می‌شود که چشم نتواند تصویر واضحی از اشیاء دریافت کند و به‌تدریج دچار تنبلی شود.
در مورد کاتاراکت بهترین درمان عمل جراحی است که اگر پس از تولد تا سه ماهگی هرچه سریعتر صورت بگیرد، نتیجه بهتری خواهد داشت. اما پس از سه ماهگی نتیجه چندان رضایت بخش نخواهد بود.
در نزدیک بینی، دور بینی و آستیگماتیسم، اگر دید هر دو چشم بسیار کم باشد، هر دو چشم و اگر تفاوت دید آن‌ها زیاد باشد، چشم ضعیف‌تر نمی‌تواند تصویر واضحی از اشیاء دریافت کند و دچار تنبلی می‌شود.
لوچی یا انحراف چشم نیز می‌تواند باعث دوبینی شده در نتیجه تصویر واضحی روی شبکیه تشکیل نشود. بدین ترتیب مغز به‌تدریج برای حذف دو بینی، تصویر چشم منحرف را حذف کرده و تنبلی چشم ایجاد خواهد شد.
پیشگیری و درمان
تنها راه پیشگیری از تنبلی چشم، تشخیص به‌موقع عوامل ایجاد کننده آن است و چون بسیاری از این عوامل برای خانواده‌ها ناشناخته است، چشم همه کودکان باید حداقل سه بار قبل از دبستان در زمان‌های مختلف همچون سه ماهگی ، دو تا سه سالگی و پنج تا شش سالگی معاینه شود.
همچنین اگر کودکی انحراف چشم دارد، والدین باید به محض تشخیص، او را نزد متخصص برده و تحت درمان قرار دهند.
درمان تنبلی چشم، معمولا با بستن چشم سالم است، تا چشم تنبل به کار بیافتد و تنبلی آن برطرف شود. مدت بستن چشم را متخصص تعیین می‌کند و در فواصل مشخص نیز باید به‌وسیله متخصص معاینه شود.
در صورت تشخیص تنبلی چشم، حتما تا پایان ۱۰ سالگی پیگیر وضعیت بینایی و تغییرات عیوب انکساری چشم کودک خود باشید
گاهی اوقات برای درمان، عینک و در برخی موارد جراحی توصیه می شود.
اگر تنبلی چشم بر اثر بیماری‌های مادرزادی مانند آب مروارید، پایین افتادگی پلک یا دیگر عیوب ساختمانی باشد، باید قبل از سه ماهگی درمان شود و اگر به علت‌های دیگر باشد، درمان قطعی تا قبل از پنج سالگی امکانپذیر است و بعد از آن درمان معمولا نتیجه خوبی ندارد.
در واقع گاهی اوقات مدت درمات چندسال است. در این صورت والدین طفل باید استقامت، پشتکار و حوصله لازم را داشته باشند و از رفت و آمد نزد پزشک متخصص و سایر مشکلات جنبی آن خسته نشوند.
اگر متخصص توصیه کرد چشم کودک را ببندید، طبق دستور او عمل کنید و چشم کودک ر ا کمتر یا بیشتر از زمان تعیین شده نبندید.
همچنین در صورت تشخیص تنبلی چشم، حتما تا پایان ۱۰ سالگی پیگیر وضعیت بینایی و تغییرات عیوب انکساری چشم کودک باشید.
